ฝุ่น ไฟ Dialogue

ช่วงไฮซีซั่นของเชียงใหม่ เราจะเห็นรถบนท้องถนนเป็นปริมาณที่มากกว่าเวลาปกติ เพราะเป็นช่วงเวลาที่อากาศเย็น มีเทศกาล อีเวนท์มากมาย ธรรมชาติสวยงามที่ดึงดูดผู้คนพากันมาท่องเที่ยวเมืองเชียงใหม่ ข้อมูลจากแผนงานปฏิบัติการเพื่อลดและขจัดมลพิษในเขตควบคุมมลพิษ จังหวัดเชียงใหม่

แผนปฏิบัติการเพื่อลดและขจัดมลพิษในเขตควบคุมมลพิษ จ.เชียงใหม่ ปี 2569 เป็นต้นไป ได้เปิดรับฟังความคิดเห็นจากภาคประชาชน นักวิชาการ ภาคประชาสังคม และหน่วยงานราชการอีกครั้ง ก่อนที่จะปรับปรุงแก้ไขเป็นครั้งสุดท้ายเพื่อเสนอต่อกรมควบคุมมลพิษ เพื่อที่จะเป็นแผน 5 ปี

สภาลมหายใจเชียงใหม่และ ELC CMU คลินิกกฎหมายสิ่งแวดล้อม คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ จึงชวนตัวแทนจากหลายภาคส่วน ทั้งคณะกรรมธิการอากาศสะอาด และนักกฎหมาย มาร่วมหาและกำหนดนิยาม “ผู้ก่อมลพิษ” ภายใต้พรบ.อากาศสะอาด เพื่อให้แน่ใจว่าพรบ.อากาศจะต้องเป็นเครื่องมือที่ปกป้องสิทธิประชาชน ไม่ใช่ละเมิดสิทธิ มุ่งเอาผิดเฉพาะชุมชนคนอยู่กับป่าผู้ใช้ไฟวัฒนธรรมและไฟวิถีชีวิต

เวทีสมัชชาป่าชุมชนจังหวัดเชียงใหม่ครั้งที่ 5 ณ เทศบาลตำบลท่าผา อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่สมาคมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ภาคเหนือ ร่วมกับ เครือข่ายป่าชุมชนจังหวัดเชียงใหม่ คณะกรรมการป่าชุมชนประจำจังหวัดเชียงใหม่ สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 1 (เชียงใหม่) องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่อำเภอแม่แจ่ม เครือข่ายป่าชุมชนอำเภอแม่แจ่ม และหน่วยงานภาคีต่างๆ ได้ร่วมกันจัดกิจกรรม “สมัชชาเครือข่ายป่าชุมชนจังหวัดเชียงใหม่ครั้งที่ 5 สานพลังเครือข่ายให้งอกงาม”

สภาลมหายใจเชียงใหม่ ได้นำเสนอข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะต่อการแก้ไขปัญหาไฟป่าและหมอกควันจังหวัดเชียงใหม่ ต่อรองนายรัฐมนตรี นายสุชาติ ชมกลิ่น รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรืว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ในการติดตามเตรียมความพร้อมการแก้ไขปัญหาไฟป่าในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ และป่าสงวนแห่งชาติ

คนเหนือไม่ได้มีปอดแข็งแรงกว่าภาคอื่นของไทย แต่เรากำลังเผชิญมลพิษทางอากาศซ้ำแล้วซ้ำเล่าทุกปี นี่เป็นปัญหาคุกคามสุขภาพที่สภาลมหายใจเชียงใหม่ต้องการเรียกร้องและผลักดันให้คนเหนือมีสิทธิพื้นฐานในการเข้าถึงบริการทางสุขภาพจากกระทรวงสาธารณสุขในการตรวจคัดกรองมะเร็งปอดด้วย Low-dose CT Scan เพื่อค้นหามะเร็งและลดความสูญเสียทางสุขภาพและชีวิต

พลังผู้บริโภคดันขนส่งฯ เข้าถึง ขึ้นได้จริงและปลอดภัย โดย คุณสุภาพร ถิ่นวัฒนากูล รองเลขาธิการสภาองค์กรของผู้บริโภค
ขนส่งสาธารณะคือการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชน เรากำลังพูดถึงสิทธิการเดินทางที่เป็นธรรมของคนทุกคน เชียงใหม่เป็นหนึ่งในสมาชิกของสภาองค์กรผู้บริโภค เวลารัฐจะฟังเสียงของประชาชน ไม่รู้จะฟังเสียงของใคร เราคือตัวแทนของผู้บริโภค เป็นอิสระจากภาครัฐ มีสมาชิก 58 จังหวัด งานของสภาองค์กรผู้บริโภคตรงกับที่คนเชียงใหม่คุย ปัญหาของผู้บริโภค เช่น ภัยมิจฉาชีพ เมืองที่เป็นธรรม อยากเห็นระบบขนส่งสาธารณะที่ประชาชนเข้าถึงได้

เชียงใหม่จะน่าอยู่จะเป็นอย่างไร สิ่งที่ต้องทำคือการพัฒนาระบบ และนโยบายเพื่อจะเอื้อผู้สูงอายุ ประเด็นท้าทายของขนส่งสาธารณะของเชียงใหม่

ถ้าเราอยากให้ระบบขนส่งสาธารณะเกิดขึ้นได้จริงต้องปลดล็อค 3 เรื่องสำคัญไปพร้อมกัน 1. ปลดล็อคงาน โดยการแก้กฎหมายการขนส่งทางบก ที่กำหนดให้ประธานคณะกรรมการขนส่งระดับจังหวัดเปลี่ยนนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.)

การทำงานเรื่องขนส่งสาธารณะมี 3 ระยะ คือระยะสั้น กลาง และยาว ระยะแรก ทุกภาคส่วนต้องมีส่วนร่วม โดยเราให้คนเชียงใหม่ร่วมกันออกแบบขนส่งสาธารณะของเรา

เรื่องระบบขนส่งสาธารณะเป็นจุด Pain Point ของคนเชียงใหม่ที่อยากได้ระบบขนส่งสาธารณะที่ตอบโจทย์ของนครแห่งนี้ เชียงใหม่คือนครแห่งชีวิต และความมั่งคั่ง อันเป็นที่สุดความสง่างามทางวัฒนธรรม และต้องอยู่บนพื้นฐานของการกระจายโอกาสเป็นธรรม และยั่งยืน

ภาพเหตุการณ์น้ำท่วม ดินโคลนถล่ม บ้านเรือน ที่ทำกิน การสูญหาย และการเสียชีวิตที่เกิดขึ้นในช่วงภัยพิบัติในหลาย ๆ พื้นที่ในภาคเหนือเป็นภาพที่ไม่มีใครอยากเห็น แต่ดูเหมือนว่าภัยพิบัติที่เกิดขึ้นในช่วงหลายปีที่ผ่านมามีความถี่ และรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ อย่างมีนัยยะสำคัญ ไม่เฉพาะประเทศไทย แต่เป็นเหตุการณ์เกิดขึ้นทั่วโลก โลกกำลังบอกอะไรกับเราบ้าง แล้วเราจะเตรียมตัวรับมือกับภัยพิบัติทางธรรมชาตินี้อย่างไร

วันนี้เป็นวันสุดท้ายแล้วของการทดลองงานของ “น้องห่านคูเมือง” ในฐานะผู้กำจัดวัชพืชในคูเมืองเชียงใหม่ ข้อถกเถียงสำคัญที่เกิดขึ้นตั้งแต่วันแรกคือ การที่ห่านจะไปลงถนนและรบกวนการสัญจรของรถยนต์ และควรเอางบประมาณมาแก้ไขถนนเป็นหลุมบ่ออยู่แล้วแต่ไม่ได้รับการซ่อมมากกว่า

14 สิงหาคม ที่ผ่านมาโครงการพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อส่งเสริมการมีขนส่งสาธารณะเมืองเชียงใหม่ ดำเนินการโดยโครงการโปรแกรมบ่มเพาะและเร่งรัดกระบวนการเพื่อมุ่งสู่เมืองน่าอยู่ที่ชาญฉลาด (CIAP)

โค้งสุดท้าย (จริงๆแล้วจ้า) ของการรับฟังความคิดเห็นพ.ร.บ.อากาศสะอาด
มีประเด็นอะไรที่ประชาชนต้องตั้งคำถามบ้าง และอะไรบ้างที่ต้องจับตามองต่อไป

วันที่ 1 สิงหาคม 2568 คณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างพ.ร.บ.บริหารจัดการอากาศสะอาด ร่วมกับ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สภาลมหายใจเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องจัดเวทีสานเสวนาวิชาการสาธารณะ “ร่างพระบัญญัติบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ....” ครั้งที่ 1

วันที่ 22 กรกฎาคม 2568 ตามที่กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) เสนอ และ 2.ขณะนี้คณะกรรมาธิการของได้พิจารณาร่างพ.ร.บ.บริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ... เสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้วเมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม 2568 และจะมีการเปิดรับฟังความคิดเห็นของประชาชนผ่านเว็บไซต์รัฐสภา เป็นระยะเวลา 15 วัน ตั้งแต่วันศุกร์ที่ 25 กรกฎาคม ถึงวันศุกร์ที่ 8 สิงหาคม 2568

ทุกฤดูร้อนเมื่อเจอปัญหาฝุ่นควันก็มักจะได้ยินเรื่องเห็ดถอบเป็นสาเหตุของปัญหาฝุ่นควัน เห็ดถอบถูกผูกโยงไฟป่าปัญหาฝุ่นควันมาตลอด และชาวบ้านมักเป็นจำเลยของเรื่องนี้ สิ่งที่ขาดหายไปในการทำความเข้าใจในเรื่องนี้ คือเสียงของชาวบ้านในพื้นที่ และพบว่ามุมมองที่สังคมมองชาวบ้านก็มองอยู่ 2 แบบ

ในช่วงก่อนสิ้นสุดฤดูกาลฝุ่นควันของจ.เชียงใหม่ โดยในปีนี้อาจกล่าวได้ว่าการเผชิญปัญหาฝุ่นควันของคนเชียงใหม่ และจังหวัดอื่นในภาคเหนือถือว่าน้อยมากเนื่องจากสภาพอากาศที่ค่อนข้างมีความชุ่มชื้น อันเนื่องจากอยู่ในช่วงการเปลี่ยนผ่านจากลานีญา (ปีน้ำมาก) ไปสู่เอลนีโญ (ปีแห้งแล้ง)

ในช่วงก่อนสิ้นสุดฤดูกาลฝุ่นควันของ จ.เชียงใหม่ โดยในปีนี้อาจกล่าวได้ว่าการเผชิญปัญหาฝุ่นควันของคนเชียงใหม่ และจังหวัดอื่นในภาคเหนือถือว่าน้อยมากเนื่องจากสภาพอากาศที่ค่อนข้างมีความชุ่มชื้น อันเนื่องจากอยู่ในช่วงการเปลี่ยนผ่านจากลานีญา (ปีน้ำมาก) ไปสู่เอลนีโญ (ปีแห้งแล้ง) อย่างไรก็ตามก็มีหลายคนมีความเห็นว่าเป็นผลจากนโยบาย Zero Burning ของรัฐบาล

“เราอย่าคิดว่ามันจะเป็นกำไรหรือขาดทุน มันเป็นหน้าที่ของท้องถิ่นที่จะจัดสวัสดิการให้กับประชาชน”

ภายในปีนี้รถขนส่งสาธารณะที่ดำเนินการโดยองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ก็จะเปิดตัวให้บริการประชาชนเชียงใหม่แล้ว ความน่าสนใจอยู่ที่รถสาธารณะทั้งหมดเป็นรถไฟฟ้า และดำเนินการด้วยงบประมาณของท้องถิ่นเอง

บ้านห้วยอีค่าง ชุมชนปกากะญอ ตั้งอยู่ในตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ ล้อมรอบด้วยหุบเขาและป่าสนเขาอายุกว่า 448 ปี โดยกลุ่มผู้อพยพจากแม่ฮ่องสอนในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เดิมเป็นพื้นที่อยู่อาศัยของชาวลัวะ สภาพภูมิประเทศประกอบด้วยป่าสนเขา ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง และป่าเบญจพรรณ มีลำห้วยแม่เตียนเป็นแหล่งน้ำสำคัญ

“ปีนี้จะเป็นปีที่เราเหนื่อยมากเพราะเราต้องเฝ้าเวรยามเพื่อป้องกันไฟป่าอย่างหนักเพราะเราไม่ได้บริหารจัดการเชื้อเพลิงตามที่ได้อนุมัติ เรายอมเหนื่อยให้จบดีกว่าให้พี่น้องเราไปตกอยู่ในอันตรายของไฟป่า” แม่หลวงอนงค์ วงสา ผู้ใหญ่บ้านบ้านแม่ฮะ ต.บ้านปง อ.หางดงเล่าถึงสถานการณ์การป้องกันไฟป่าของชุมชนในปีนี้

เมื่อวันที่ 7 มีนาคม 2568 คณะทำงานสภาลมหายใจเชียงใหม่ และมูลนิธิกระจกเงาได้ลงพื้นที่ตำบลแม่หอพระ อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อศึกษาแนวทางการจัดการเชื้อเพลิงในพื้นที่หรือที่เรียกว่า “ไฟจำเป็น” หรือ “ไฟดี” ซึ่งเป็นนวัตกรรมการบริหารจัดการเชื้อเพลิงที่ท้าทายแนวคิดห้ามเผาโดยเด็ดขาดของนโยบายส่วนกลาง

วันที่ 27 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา ชาวม้งขุนช่างเคี่ยน และเครือข่ายม้งจาก 12 ชุมชนมาร่วมกันทำแนวกันไฟ “ดอยหัวหมู” ระยะทาง 3 กิโลเมตร ซึ่งเป็นแนวกันไฟของบ้านม้งขุนช่างเคี่ยน หลังจากนั้นได้มีการแลกเปลี่ยนเกี่ยวกับการเตรียมความพร้อมเรื่องการดับไฟป่าในปีนี้ ตั้งแต่เดือนมีนาคม-พฤษภาคม 2568 ถือเป็น 90 วันอันตรายที่อาจจะเกิดเหตุการณ์ได้ตลอดเวลา

“จุดเปลี่ยนของเราเกิดขึ้นเมื่อปี 2563 ที่เกิดไฟไหม้ใหญ่ในพื้นที่ป่าที่เราดูแลดีมาตลอด โดยเราได้ฟื้นฟูป่าที่เคยเสื่อมโทรมจากการสัมปทานทำไม้ ป้องกันไม่ให้เกิดไฟ พอไฟเกิดขึ้นเราก็ไปดับไฟ ไฟป่าที่เกิดขึ้นในคราวนั้น ยาวนานถึง 4 วันไม่สามารถดับได้เพราะปริมาณเชื้อเพลิงสะสมเป็นจำนวนมาก และพื้นที่เป็นเขาสูงชันยากต่อการดับไฟ ”

ฤดูกาลนี้คนในพื้นที่โดยเฉพาะคนที่อยู่ใกล้ป่าก็ต้องเตรียมความพร้อมที่จะเข้าดับไฟป่าอย่างสุดกำลัง เพราะถ้าหากเกิดไฟขึ้นในพื้นที่ใกล้หมู่บ้าน หรือใกล้ชุมชนก็จะเดือดร้อนไม่เฉพาะพื้นที่สวน พื้นที่หมู่บ้าน แต่ยังรวมถึงการถูกพ่วงด้วยข้อกล่าวหาว่าเป็น “ต้นตอของไฟป่า ปัญหาหมอกควัน”

เมื่อวันศุกร์ที่ 7 กุมภาพันธ์ ที่ผ่านมา สภาลมหายใจร่วมกับมูลนิธิสื่อประชาธรรม จัดกิจกรรม “ฝุ่น ไฟ Dialogue เชียงใหม่” เพื่อพูดคุยสถานการณ์การสื่อสารเรื่องฝุ่นควันเชียงใหม่ ร่วมกับสื่อท้องถิ่นในจังหวัดเชียงใหม่ เนื่องด้วยหลายปีที่ผ่านมา เชียงใหม่เผชิญวิกฤตฝุ่นควัน PM2.5 ซ้ำซาก แต่การสื่อสารของสื่อท้องถิ่นกลับยังไม่สามารถนำไปสู่การแก้ไขปัญหาได้อย่างแท้จริง

ผลออกมาอย่างเป็นทางการแล้วว่า จ.เชียงใหม่ได้ นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) คือนายพิชัย เลิศพงศ์อดิศร จากพรรคเพื่อไทย นับจากนี้คนเชียงใหม่ยังคงต้องติดตามการทำงานของ อบจ.กันต่อว่าจะมีอะไรบ้างที่ทำได้บ้างไม่ได้บ้างสอดคล้องกับนโยบายหาเสียงกับประชาชนไว้หรือไม่

“เชียงใหม่ ไม่เผา” มาตรการควบคุมการเผาของเชียงใหม่ ปี 2568 ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม ไปจนถึงวันที่ 15 พฤษภาคม หรือจะพูดได้ว่าเกือบ 5 เดือน

เมื่อเห็นไฟเกิดขึ้นที่ไหนก็ต้องดับให้หมดสิ้นเพราะมันคือต้นตอของหมอกควัน ต้นตอของมะเร็งปอด และคุกคามสุขภาพของคนเชียงใหม่ ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับไฟ

Zero Burning หรือการห้ามเผาเด็ดขาดที่รัฐบาลกำลังดำเนินนโยบายในปัจจุบัน ทางวิชาการไม่สอดคล้องกับความจริง และยิ่งทำให้การเผาไปอยู่ในที่มืด ไม่สามารถควบคุมได้ ความจริงแล้ว PM2.5 เกิดจากการเผาทุกชนิด

จากกรณีไฟป่าที่เกิดขึ้นที่มณฑลลอสแอนเจลิส (LA) ในรัฐแคลิฟอร์เนียของสหรัฐที่ไหม้ลามเป็นวงกว้างอย่างรวดเร็ว จนเป็นวิกฤติไฟป่าที่ร้ายแรงจนสร้างความเสียหายอย่างหนักตามที่เป็นข่าว ทั้งบ้านเรือน ผู้คน และพื้นที่ป่าจำนวนหลายหมื่นไร่ จนมาถึงเหตุการณ์ไฟป่าที่เกิดขึ้นที่เขาใหญ่ ต.พญาเย็น อ.ปากช่องในบ้านเราที่ใช้เวลา 9 วันกว่าจะดับไฟป่าได้

เมื่อการเติบโตของเมืองเชียงใหม่ที่มิได้จำกัดขอบเขตของความเป็น “เมือง” เพียงแค่สี่เหลี่ยมคูเมืองชั้นในและชั้นนอกได้อีกต่อไป เมืองมีการขยายตัวออกไปในแนวราบไปยังอำเภอใกล้เคียง เช่น หางดง สารภี สันป่าตอง สันทราย ดอยสะเก็ด แม่ริม